Oorlogsmonumenten zijn niet alleen een gedenkplaats. Het zijn ook plekken waar bezoekers samen onder ogen kunnen zien waartoe mensen in staat zijn op hun slechtste momenten. En plaatsen om te bedenken waar mensen op hun beste momenten de kracht voor kunnen vinden. Herdenken moet nooit blijven steken in zwart-witdenken over 'goed' en 'fout'.

Dat zei minister van Staat Piet Hein Donner, president van de Oorlogsgravenstichting, vrijdag bij de drukbezochte Sachsenhausen-herdenking in Vught. Toen de geallieerde bevrijders in september 1944 tijdens de Tweede Wereldoorlog de Nederlandse grens naderden, zetten de Duitse bezetters de 3000 gevangenen van Kamp Vught op transport naar concentratiekamp Sachsenhausen. Ruim de helft van die groep haalde het eind van de Tweede Wereldoorlog niet. Een monument in het Vughtse Reeburgpark herinnert aan het drama.

Volgens Donner is en blijft iedereen nabestaande van de Tweede Wereldoorlog. "Want wat er toen gebeurde, bepaalt mede ons denken en doen." Maar niet iedereen is nabestaande van een slachtoffer of een held, aldus Donner. "Er waren ook daders en omstanders die het lieten gebeuren. Waar geweld wordt gebruikt, vervagen de verschillen tussen slachtoffer en dader. Zo konden de nazi's in Duitsland doen wat ze gedaan hebben. Het onderzoek naar de rol van Nederland in Indonesië na de bevrijding moet nog komen. Uiteindelijk resten aan beide zijden alleen verlies, verdriet en pijnlijke herinnering", aldus de minister van Staat. "We moeten met inzet van alle kracht proberen een herhaling te voorkomen."