Met de opkomst van sociale media neemt nepnieuws een steeds prominentere plek in binnen de informatievoorziening. Iedereen kan een bericht op Twitter of Facebook plaatsen en deze presenteren als de waarheid. In een wereld waarin je voortdurend wordt blootgesteld aan informatie is het soms lastig om feiten te onderscheiden van nonsens. In dit artikel leggen we uit wat nepnieuws is en hoe je het kunt herkennen.

Wat is nepnieuws?
Nepnieuws zijn fictieve artikelen die worden geschreven alsof het echte nieuwsverhalen zijn. Het kunnen ook gephotoshopte foto’s of video’s zijn. Via deep fake kun je mensen op camera dingen laten zeggen die ze nooit gezegd hebben. Een bekend voorbeeld is de video waarin de Amerikaanse komiek Jordan Peele zich voordeed als Barack Obama. Ook bij de recente video waarin Poetins hand door een microfoon gaat is sprake van een deep fake. In werkelijkheid kan nepnieuws grote gevolgen hebben, zeker als het gaat om politieke of maatschappelijk gevoelige onderwerpen. Zo worden op sociale media beelden verspreid van een Oekraïnse piloot die een Russisch gevechtsvliegtuig uit de lucht schiet. Inmiddels is gebleken dat het hier om een fragment uit de videogame Arma 3 gaat.

Veilige websites
Nepnieuws kom je tegen op sociale media, maar ook op websites die er op het eerste oog betrouwbaar uitzien. Kom je een twijfelachtig bericht tegen, dan doe je er goed aan om te controleren of de informatie wel klopt. Gelukkig is uit een onderzoek van Eurostat gebleken dat de meeste Nederlanders dit inderdaad doen. Om de feiten te checken bezoek je waarschijnlijk nog meer websites. Daarbij heb je niet altijd de garantie dat ze ook veilig zijn. Ook kunnen derde partijen, zoals hackers of zelfs de overheid, je online activiteiten volgen.

Om dit te voorkomen schakel je een VPN in. Al je dataverkeer wordt dan versleuteld en je IP-adres gaat schuil achter het IP-adres van de VPN-server. Nog een voordeel van een VPN is dat je er regionale blokkades mee kunt omzeilen. Zo kun je ook berichtgeving uit andere landen zien. Lees een willekeurige NordVPN beoordeling en zie welke voordelen een VPN je nog meer kan bieden.

Nepnieuws herkennen
De gevaarlijkste vorm van nepnieuws zijn de berichten die angst zaaien of polariseren. Misschien herinner je je nog het bericht waarin werd beweerd dat coronavaccins kunnen leiden tot autisme. Deze boodschap heeft geresulteerd in een groot aantal vaccinweigeraars. En dit leidde weer tot grotere tegenstellingen tussen gevaccineerden en ongevaccineerden.
Het betreffende bericht had zo’n groot effect, omdat het om een wetenschappelijk onderzoek ging. Er werd alleen niet bij verteld dat dit bewuste onderzoek inmiddels al door een veel grotere groep wetenschappers werd weerlegd. Maar het zaadje is al ontkiemd in een groeiende groep coronasceptici. Hoe voorkom je dat je zelf meegesleurd wordt in een maalstroom aan misinformatie?1.

Voorkom interactie met het bericht
Wat je ook doet, ga het bericht niet delen of ‘liken’ voordat je zeker weet of het ook klopt. Het internet is gebaseerd op algoritmen. Hoe vaker een bericht of video wordt bekeken, gedeeld of geliket, hoe hoger het in de zoekresultaten verschijnt.2.

Check de feiten
Je hoeft niet van elk bericht te verifiëren of de inhoud wel klopt. Bij journalistieke producties mag je erop vertrouwen dat de journalist grondig onderzoek heeft gedaan en alle kanten van een verhaal heeft belicht. Geeft het bericht een schokkend, maar eenzijdig beeld? Ga dan na wie de auteur is, wat deze auteur nog meer heeft geschreven en op welk medium het is gepubliceerd. Je kunt zelf vrij eenvoudig een fact check op Google uitvoeren door een paar sleutelwoorden en ‘fact check’ in te voeren.