Veelzeggender dan al die zetelpeilingen, waarin PVV de ene dag stijgt en de andere dag weer daalt, D66 ineens omhoog schiet, GL/PvdA stagneert en de VVD steeds verder in het moeras zakt, is de enquête van EenVandaag naar de populariteit en betrouwbaarheid van de lijsttrekkers. Die zetelpeilingen kun je vergelijken met weersvoorspellingen: ze kloppen vaak voor geen meter. En achteraf weten de dames en heren enquêteurs heel goed te duiden, waarom het allemaal anders heeft uitgepakt. Maar EenVandaag vroeg simpelweg aan 29.000 mensen wie zij sympathiek en betrouwbaar achten?

Nu we in de weken voorafgaand aan de verkiezing van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat - om niet te zeggen tot vervelens toe - worden getrakteerd op de beloftes van alle politieke partijen, krijgen we meer dan een vluchtig kijkje in de persoonlijkheid van al die de kopstukken. Allemaal staan ze voor dag en dauw op om bij de ochtendshow van WNL aan te schuiven. Maar er zijn ergere dingen. We zien Caroline van der Plas zingen in de Hofbartaxi van Rutger van Castricum, Dilan Yeşilgöz bij De Telegraaf Mario-gamen met Wilders, Bontenbal voor EditieNL een patatje eten, terwijl Timmermans bij de EO een dartpijltje moet gooien naar zijn tegenstrevers en dan iets aardigs over de getroffen persoon mag zeggen.

Door die overdosis lijsttrekkers op tv - tussendoor word je ook nog bedolven onder reclamefilmpjes en zendtijd voor politieke partijen - ga je steeds meer dingen zien die eerder niet opvielen. Het blijft ineens niet langer bij die afhangende mondhoekjes en rollende ogen van Dilan Yeşilgöz, je ziet nu ook het continu nee schudden als er iets wordt gezegd dat haar niet aanstaat, het gemaakt lachen om de grapjes van de presentator of die krampachtige glimlach met een scheef hoofdje als er iets pijnlijks aan de orde is. Bij Timmermans ervaar je hoe hij voortdurend vecht tegen zijn zelfingenomen karakter, hoe hij tevergeefs die meewarige blik onderdrukt en hoe zijn stem een octaaf hoger uitslaat wanneer (gespeelde) boosheid en gelijk willen krijgen om voorrang strijden.

Zwetend gezicht

Uitstraling en imago zijn van steeds groter belang in de verkiezingsstrijd. Dat is niet nieuw. Kennedy versloeg in 1961 Nixon bij de presidentsverkiezing voornamelijk doordat Nixon in het belangrijkste tv-debat voortdurend met een zwetend gezicht in beeld kwam. Ik moest eraan terugdenken toen ik Van der Plas constant zenuwachtig zag kuchen bij moeilijke vragen tijdens haar optreden in Nieuwsuur. Nu heeft elke politicus het moeilijk bij Nieuwsuur; reden waarom Geert Wilders verkiezing na verkiezing op het laatste moment afzegt of gewoon weigert te komen. 

Want Mariëlle Tweebeeke en Jeroen Wollaars steken met kop en schouders uit boven alle presentatoren om - zonder aanziens des persoons - de partijleiders te fileren. Met een ijzersterke redactie lichten ze de partijprogramma’s van nu en van desnoods twintig jaar eerder door, geven ze aan wat de partijen in de loop der tijd hebben beloofd en niet hebben waargemaakt en huiseconoom Mathijs Bouman wijst feilloos op de zwaktes in de financiële cijfers van alle plannen.  

Daardoor kwam Caroline over als een domme draaikont en Joost Eerdmans (voor wie dat al niet eerder door had) als opportunist en cijferzwendelaar. En alsof dat niet genoeg was, ging DJ Jopi daags daarna nog eens de fout in door in één en hetzelfde interview te stellen dat hij geen partij uitsloot in een coalitie om meteen daarna te zeggen dat een coalitie met GL/PvdA voor hem een 'No Go' was.

Uitglijder

Henri Bontenbal komt met zijn aimabele fatsoensaanpak als beste uit de populariteitspoll van EenVandaag. Zijn uitglijer bij Nieuwsuur over de christelijke scholen die de vrijheid moeten hebben om homoseksualiteit af te keuren, zwakte hij razendsnel af bij de mannen van VI. In hoeverre het aan hem blijft kleven moet nog blijken. Qua sympathie wordt Bontenbal meteen gevolgd door D66'er Rob Jetten. Anders dan zijn voorganger Kaag, die breed gedragen als hautain en arrogant werd gezien, heeft de voormalige ‘Robot Rob’ met zijn positieve kijk op de wereld ineens de harten gestolen van links en rechts. Sterker, zelfs de aanhang van GL/PvdA en VVD-kiezers vinden Rob Jetten sympathieker dan hun eigen Frans Timmermans en Dilan Yeşilgöz. VVD-lijsttrekker Yeşilgöz eindigt met een schamele 9% (10% minder dan Timmermans)  helemaal onderaan. 

En dan de betrouwbaarheid. Ook hier gaat Bontenbal (49%) aan kop met Rob Jetten (32%) in zijn kielzog. Frans Timmermans neemt met 25% nog nipt de derde plaats in. Wederom is Dilan Yeşilgöz de hekkensluiter. Ze doet het qua geloofwaardigheid zelfs slechter dan Wilders en Eerdmans. Uit de mond van tv-fenomeen Johan Derksen komt vaak een hoop onzin, maar hij heeft volkomen gelijk als hij aan tafel bij Vandaag Inside constateert dat het bij deze verkiezingen meer en meer om de gunfactor draait. En dat Bontenbal en Jetten die gunfactor hebben en Yeşilgöz absoluut niet.

Knarsetandend

Bij het SBS6-debat - het eerste debat waaraan Wilders meedeed - speelde die strijd om de gunfactor minder. Al was het maar omdat Jetten niet mee mocht doen: op het moment dat de redactie bepaalde welke vier grote partijen zouden worden uitgenodigd, was D66 in de peilingen nog niet de VVD voorbijgestreefd. En dus stond Dilan Yeşilgöz aan de debattafel; opmerkelijk genoeg dit keer beheerster dan doorgaans. Rob Jetten zag het knarsetandend aan vanuit de naastgelegen studio, waar hij die avond bij Pauw & De Wit mocht aanschuiven. Toch nog iets.

Wat Jetten niet kon weten, was dat er geen echte winnaar uit het SBS-debat zou komen. En dat hijzelf meteen na 't debat nu bij Pauw & De Wit alle gelegenheid kreeg om op de besproken onderwerpen te reageren. Soms kreeg hij een beetje tegenspel van tafelgast Fleur Agema, de ex-PVV-minister die maar niet wil praten over haar breuk met Wilders, maar nog altijd verliefd lijkt op Geert en zijn gedachtengoed. Maar het werd makkelijk scoren voor Rob Jetten. Veel meer spreektijd dan in zo’n SBS-debat, geen valse oneliners van je opponenten en een groot kijkerspubliek waar ook wat te halen valt. Want onder de SBS-kijkers zitten niet veel zwevers die mogelijk naar D66 neigen. Zo werd een troostprijs ineens een prominente podiumplek.